معماری سبز - معماری پایدار (Sustainable Architecture )

معماری سبز ( Green Architecture )یا معماری پایدار یکی از گرایشها و رویکردهای نوین معماری است که در سالهای اخیر مورد توجه عده زیادی از طراحان و معماران معاصر جهان قرار گرفته است .  این معماری که برخاسته از مفاهیم توسعه پایدار می باشد در پی سازگاری و هماهنگی با محیط زیست یکی از نیازهای اساسی بشر در جهان کنونی است .

  

 نیاز بشر کنونی به معماری پایدار :

چارلز جنکر در آخرین فصل کتاب معماری پایدار خویش این مسئله را خاطر نشان می سازد که نابودی زمین توسط ما منجر به نابودی 27000 گونه زیستی در یک سال می شود هفتاد و چهارانقراض در یک روز و یا سه نابودی در یک ساعت ! مدارک جدیدی بر اساس مجله تایم مورخ 31 ژانویه 2000 این تعداد را بالاتر نشان می دهد یعنی صدها انقراض در یک روز.

 گرم شدن کره زمین ،نازکتر شدن لایه ازن به علت استفاده از انواع آلاینده ها ،افزایش آلودگی محیط زیست و انقراض گونه های زیستی همه و همه باهم می آمیزند تا ضرورت بوم شناسی و مسایل زیست محیطی را برای آینده قابل پیش بینی گردانند . بطوری که پیشی گرفتن خاکستری در برابر جهان سبز قابل تامل ترین مسئله قرن حاضر به شمار می رود .

علل پیدایش معماری پایدار :

در جهان کنونی توسعه به عنوان یکی از بزرگترین عوامل تغییر محیط زیست و به تبع آن ساخت و ساز که جزو صنایع بزرگ در استحکام نیروی انسانی ( صدها هزار کارگر ساختمانی و فنون مربوطه )باعث از بین رفتن زمینهای کشاورزی ، فرسایش خاک و آلوده کننده محیط زیست و به مخاطره انداختن سلامتی و بهداشت مردم است و بر بحران انرژی دامن می زند . بحرانی که در اواسط دهه 1965 با افزایش میزان آلودگی محیط زیست هشداری به جهانیان محسوب شد و سبب تشکیل گروههای طرفدار محیط زیست که از حامیان محیط زیست در جهان بودند گردید و مفهوم گسترده ای تحت عنوان پایداری را پی گیری نمود.

اصطلاح پایداری ( Sustainable ) برای نخستین بار در سال 1986 توسط کمیته جهانی گسترش محیط زیست تحت عنوان ( رویایی با نیازهای عصر حاضر بدون به مخاطره انداختن منابع نسل آینده برای مقابله با نیازهایشان ) مطرح شد و هر روز بر ابعاد ودامنه آن افزوده می شود تا استراتژیهای مناسبی پیش روی جهانیان قرار گیرد .

در این میان معماران نیز همسو با سایر دست اندرکاران در پی یافتن راهکارهای جدیدی برای تامین زندگی مطلوب انسان بوده اند . بدیهی است که زندگی ، کار ، تفریح ، استراحت وغیر...

همه و همه فعالیتهایی می باشند که در فضاهای طراحی شده توسط معماران صورت پذیرفته و از آنجا که نقاط ضعف و قوت یک ساختمان برزیست بوم جهان تاثیر مستقیم خواهد داشت ، وظیفه ای بس حساس در این خصوص بر عهده معماران می باشد . کاربرد مفاهیم پایداری و توسعه پایدار در معماری مبحثی به نام« معماری پایداری» آغاز نمود که مهمترین سر فصل ها ی آن با عنوان معماری اکو – تک ، معماری و انرژی ، معماری سبز ایجاد می گردد .

 تعاریف ساخت و ساز پایدار  :

ساخت و ساز پایدار این چنین تعریف شده است :مدیریت یک محیط پاک و سالم بر اسا س بهره برداری از منابع طبیعی و اصول « اکولوژیکی » که هدف از طراحی ساختمانهای پایدار کاهش آسیب آن بر روی محیط و منابع انرژی و طبیعت است که شامل قوانین زیر می باشد :

1-    کاهش مصرف منابع غیر قابل تجدید

2-    توسعه محیط طبیعی

3-    حذف یا کاهش مواد سمی و یا آسیب رسان بر طبیعت ساختمان سازی .

بنابراین بطور خلاصه ساختمان پایدار را این چنین تعریف نمود :

« ساختمانی که کمترین ناسازگاری و مغایرت را با محیط طبیعی پیرامون خود و در پهنه وسیع تر با منطقه و جهان دارد .»

تکنیک های ساختمانی در یک پهنه وسیع در جهت تامین کیفیت یکپارچه از نظر اقتصادی اجتماعی و محیطی می کوشند . بنابراین استفاده معقول از منابع طبیعی و مدیریت مناسب ساختمان سازی به حفظ منابع طبیعی محدود و کاهش مصرف انرژی کمک نموده ( محافظت انرژی ) و باعث بهبود کیفیت محیطی می شود .

 اهداف کلی ساختمانهای پایدار :

1-    بهره برداری مناسب از منابع و انرژی

2-    جلوگیری از آلودگی هوا

3-    مطابقت با محیط

اصول توسعه ساخت و ساز پایدار :

برای ایجاد تعادل میان سطوح تنوع زیستی ،  سه اصل توسعه صنعت ساخت و ساز پایدار که در جهت و حفظ تنوع زیستی باید رعایت شوند به شرح زیر است :

1-    استفاده پایدار از منابع زیستی :

بدین معنا که باید دقت شود که منابع زیستی بهره برداری شده در سامانه های توسعه در کجا استفاده می شود و چگونه می توان آنها را پایدار نگهداشت و از منابعی که سریعتر جایگزین می شوند استفاده شود . به عنوان مثال : از چوب درختانی باید استفاده کرد که سریعتر رشد کرده و میتوان جایگزین شوند همچنین از منابع متنوعی که نوع خاصی از بین نروند و یا مثلأ مساحت جنگلها را مقدار ثابتی نگه داشت و از مقدار معینی کمتر نشوند و یا از گونه خاص موجودی به علت منافع اقتصادی حمایت نشوند .

2-    استفاده از منابع تجدید ناپذیر :

استفاده عاقلانه از منابع غیر قابل تجدید باید بطور گسترده اعمال شود به عنوان مثال استفاده از منابع فسیلی برای سوخت غیر عاقلانه می باشد و یا در ساختن صندلی  از چوب استفاده می گردد که در طبیعت از سرعت تجدید پذیری و جایگزینی بالاتری برخوردار می باشد .کاربرد معقول از چوب ( به عنوان یک منبع تجدید ناپذیر ) باعث می شود که به اصل منبع لطمه ای نخورده و امکان جایگزینی آن در طبیعت وجود داشته باشد و حتی نوع رنگی که در آن بکاربرده می شود از موادی باشد  که کمتر برای محیط زیست ضرر داشته باشد .

3-  حفاظت از تنوع زیستی :

از منابع زیستی به خوبی نگهداری شود و مشارکت افراد جامعه در جهت بقاء و تنوع زیستی موجود الزامی باشد . طوری از سامانه ها استفاده گردد که همه اجزا خود حافظ مجموعه باشند و مردم بطور صحیح از منابع طبیعی بهره گیرند و به آنها آموزش داده شود که از هر محصول و منبعی در جای خود و بهینه استفاده کنند . مثلاً در مورد مبلمان شهری استفاده صحیح به مردم آموزش داده شود و با اندک نقصی بکنار گذاشته نشوند بلکه تعمیر و یا در غیر این صورت به محصولی دیگر تبدیل و یا در نهایت مواد اولیه آن بازیافت شود .

طراحی پایدار و اصول اولیه آن :

طراحی پایدار همکاری متفکرانه معماری با مهندسی مکانیک ، برق و سازه است . علاوه بر فاکتورهای متداول طراحی مانند زیبایی ، تناسب ، بافت و سایه و نور و امکاناتی که باید مد نظر قرار گیرند گروه طراحی باید به عوامل طولانی مدت محیطی و اقتصادی و انسانی توجه نموده و اصول اولیه آن را که به قرار زیر است مد نظر قرار دهد :

1-   درک محیط :

طراحی پایدار با درک از محیط آغاز می گردد. اگر ما به امکانات محیطی که در آن هستیم آگاه باشیم می توانیم از صدمه زدن به آن ها جلوگیری کنیم . درک محیط باعث مشخص شدن مراحل طراحی از جمله جهت قرار گیری نسبت به خورشید ( رون قرار گیری در سایت ) و حفظ محیط پیرامون و دسترسی به سیستم نقلیه و پیاده می گردد.

2-   ارتباط با طبیعت :

چه ساختمان در محیط شهری باشد و چه در یک محیط طبیعی تر ارتباط دادن طبیعی به محیط طراحی شده روح و جان می بخشد .

3-    درک روندهای موجود در طبیعت :

در سیستم موجود در طبیعت زباله موجود نمی باشد یعنی لاشه یک موجود غذای یک موجود دیگر است به بیان دیگر موجب احترام بشر به نیازهای انواع گونه های طبیعی می گردد روندهایی که باعث احیا می گردد تا ضایع کردن و بیشتر به زنده ماندن می انجامد .

4-   درک تاثیرات محیطی :

طراحی پایدار سعی در درک تاثیرات محیط از طریق ارزیابی و تحلیل سایت دارد ، ارزیابی انرژی مصرفی – سمیت مصالح و تکنیک های ساختمان سازی ، بطوریکه تاثیر منفی محیطی را می توان از طریق استفاده از مصالح ساختمان سازی پایدار ، مصالح با سمیت کمتر و مصالح ساختمانی قابل بازیافت کاهش داد .

5-  روند مشارکتی طراحی :

طراحان پایدار اهمیت توجه به هر نظری را می دادند . همکاری با مهندسین مشاور و متخصصین دیگر در مراحل اولیه طراحی صورت می پذیرد . طراحان همچنین به نظرات ساکنین محلی و همسایگان محلی نیز توجه می کنند .

6- درک مردم :

طراحان پایدار باید به فرهنگ و دین و نژاد مردمی که قرار است برای آنها طراحی کنند توجه کنند. بنابراین معماری پایدار ترکیبی چند ارزشی در بردارد : زیبا شناسی – محیط  اجتماع – سیاست و به عبارتی طراحی و ساختمان سازی هماهنگ با محیط و به عبارتی دیگر یک معمار باید زیرکانه چند فاکتور را در نظر بگیرید :مقاومت و پایداری و طول عمر بنا – مصالح مناسب و مفهوم کانسپت . و کلاً تمام اصول معماری پایدار باید در یک پروسه کامل که منجر به ساخته شدن محیط زیست سالم می شود تجسم یابد .