به یاد طراح پل ورسک

روز یکم اردیبهشت 1312 هنگامی که یورگن ساکسیلد مدیرعامل شرکت دانمارکی کامپساکس قرارداد احداث راه‌آهن شمال ـ جنوب ایران را امضا کرد، می‌دانست که مسوولیت سنگینی را پذیرفته است.

تا قبل از او شرکت‌های آمریکایی و انگلیسی، فرانسوی و آلمانی در عبور راه‌آهن از میان کوه‌های البرز ناکام مانده بودند. ساکسیلد تعهد داده بود تا 900 کیلومتر راه‌آهن را در مدت شش سال به اتمام برساند و در عوض به ازای احداث هر متر راه‌آهن، پنج دلار طلا (معادل 1.5 گرم طلای خالص) دریافت کند.

او برای تعیین مناسب‌ترین مسیر عبور راه‌آهن از میان کوه‌های البرز، بهترین مهندسان اروپا را به ایران فراخواند. هنگامی که آنها نقشه هوایی رشته کوه‌های البرز را تهیه کردند، ساکسیلد دریافت که در منطقه ورسک مشکلی وجود دارد.

راه‌آهن باید از روستای عباس‌آباد (که بعد‌ها به ورسک تغییر نام داد) عبور می‌کرد. ترن پس از عبور از روستای ورسک باید با طی مسافت ده کیلومتر و نیز 600 متر صعود، از کوهستان عبور و به سمت تونل گدوک حرکت می‌کرد.

اما از آنجا که طی کردن چنین سربالایی برای ترن میسر نبود، مهندسان کامپساکس، مسیر را به صورت سه پله روی دامنه کوه طراحی کردند.

مسیری که امروز به سه خط طلا معروف است، اما مشکل به همین جا ختم نمی‌شد. وجود دره ورسک مهندسان کامپساکس را مجبور کرد تا پلی با دهانه بزرگ را روی آن در نظر بگیرند. ساکسیلد برای این چالش یکی از بهترین مهندسان پل‌ساز سوئیسی را در تیم خود داشت.

هانس ناتر نابغه پل‌سازی که در سوابق درخشان خود احداث پل و ایستگاه راه‌آهن برن سوئیس را داشت، ماموریت یافت تا پلی را با مصالح ساختمانی، در ارتفاع 110 متری از کف دره ورسک و با دهانه 60 متر طراحی کند.

هانس ناتر کار محاسبات پل ورسک را به پایان برد و نقشه آن را تهیه کرد. در این اثنا مهندسان کامپساکس که به چشم خود طغیان رود ورسک را دیده بودند، تصمیم گرفتند با احداث تونلی در زیر رودخانه ورسک، ترن را از طغیان محافظت کنند و سپس با چرخش در مسیر و صعود به میزان صد متر، ترن روی پل راه‌آهن ورسک قرارگیرد.

پس از پایان کار هانس ناتر، نوبت به آغاز عملیات احداث آن بود. برای ساخت پل ابتدا دو ستون مرتفع و سپس یک داربست بتونی احداث شد.

ساخت پل از اواسط آبان 1313 آغاز و بالاخره در پنجم اردیبهشت 1315 به طور رسمی افتتاح شد. هزینه احداث پل ورسک دو میلیون و 600 هزار ریال اعلام شد.

در 17 شهریور 1317 مجلس شورای ملی تصویب کرد تا هانس ناتر با حقوق ماهانه 17 هزار ریال به مدت یک‌سال به استخدام وزارت طرق درآید.

همچنین مقرر شد نصف حقوق وی به صورت ریال و نصف دیگر آن که معادل 105 لیره کاغذ و 11 شیلینگ انگلیسی بود از قرار هر لیره 80.50 ریال در آخر هر ماه پرداخت شود.

همچنین صد لیره کاغذ بابت هزینه مسافرت به سوئیس و صد لیره کاغذ برای برگشت به وی پرداخت شود. در سال 1318 از خدمات وی رسما تقدیر شد.

پل راه‌آهن ورسک از دیدگاه مهندسان کامپساکس یک شاهکار مهندسی بود. ساکسیلد که کتاب خاطرات خود را در سال 1350 با نام «خاطرات یک مهندس دانمارکی» چاپ کرد، برای طرح جلد کتابش از نمای پل ورسک استفاده کرد.

همچنین نام این پل در کتاب رکورد گینس، در بخش پل‌های با ارتفاع بیش از 61 متر به ثبت رسیده است.

ناتر بعد از جنگ دوم جهانی سه بار به ایران مراجعت کرد، ولی بر اثر بیماری و شدت ضعف مجبور به بازگشت به سوئیس شد و در یازدهم آگوست 1954 (21 مرداد) در زادگاه خود درگذشت.