گاوبازی؛ میراث غرب متمدن

گاوبازی، ورزش سنتی اسپانیا که با گذشت قرن ها در این کشور و مناطق تحت استعمار آن، همچنان جریان دارد، نبردی نابرابر میان گاوبازان (ماتادورها) و گاوهای نری که فرجامی جز مرگ برای گاو نگون بخت در پایان مسابقه ندارند، مرگی خونین و زجراور. خشونت بیش از حد موجود در این مسابقه موجب شده است تا گروه های هوادار محیط زیست و حیوانات، بارها در اعتراض به آن تجمع کنند اما در مقابل،‌ هیجان مسابقه، قدمت بسیار و از همه مهمتر، نقش آن در جذب گردشگر برای کشورهایی مانند اسپانیا باعث گشته که مخالفان گاوبازی نتوانند تاکنون ره به جایی ببرند. 

 اهمیت این مسابقه برای مردم این مناطق تا آنجا است که حتی برخی از نویسندگان و چهره های سرشناس اسپانیا و امریکای لاتین از جمله «ماریو بارگاس یوسا» (نویسنده فقید و معروف) و «پاز وگا» (بازیگر مشهور تئاتر و سینما) در چند سال پیش در نامه‌ای خواستار ثبت مراسم «گاوبازی» به عنوان میراث ملی کشور اسپانیا در سازمان یونسکو شده اند.

سایت خبری «تازه» در گزارشی این مسئله را طرح و به نقد کشیده است.

تاریخچه گاوبازی:

پیشینه تاریخی میدان گاو بازی نیز به سیرک رم باستان باز می گردد. با این وجود، به نظر می رسد که در دوره های خیلی قدیمی تر این سنت اوج گرفته باشد تا به آنجا که اقوام «سلتیبریک» در معابد شان ذبح گاوهای وحشی را جشن می گرفتند و این کار را به افتخار خدایانشان انجام می دادند. امروزه در استان «سریا» نزدیک نومانسیا در اسپانیا، هنوز هم بقایای معبدی که اینگونه مراسم در آن برگزار می شد، وجود دارد. اما در مجموع تحول و تکامل مسابقات گاوبازی در اسپانیا، از تاریخی ویژه برخوردار است و در کل می توان گذار از چهار مرحله دگرگونی را برای این هنر برشمرد: 

نخستین مرحله، دوره ای است که به شکارچیان گاوهای وحشی اختصاص دارد. گفته می شود در قرن یازدهم «السید قهرمان»، گاوهای وحشی را شکار می کرد و در دوئل ها و مسابقات اعراب، حضوری فعال داشت.

 

 

دومین مرحله، از اواخر قرن یازدهم آغاز شد. در این دوره شاهد ظهور نخستین «ماتادورها» هستیم. در پاره ای از مسابقات، کشتن گاو توسط ابزاری چون تیر، نیزه، چاقو و چنگک انجام می شد. شاید این زورآزماییها نخستین فرم شناخته شده از گاوبازی به عنوان یک نمایش عمومی باشد. 

سومین مرحله، می تواند نتیجه قوانین سخت پادشاه «آلفونسو» علیه ماتادورها باشد. اعمال این قیود، احتمالا منجر به پیدایش گاوبازی آقا منشانه شده است. پادشاه آلفونسو تنها به کسانی اجازه نبرد می داد که قصدشان از رویارویی با این حیوانات وحشی، اثبات قدر و منزلت اجتماعی شان بود. به همین دلیل نجیب زادگان سوار بر اسب، گاو را مجروح می کردند. مع الوصف، رسوم نجیب زادگان گذشته منجر به پیدایش «نیزه داران» امروزی در اسپانیای فعلی شده است؛ کسانی که در مسابقات امروز با لباس سیاه و کلاهی از پوست بز، مغرورانه سوار بر اسب، در میدان ظاهر می شوند. اسب ها از بهترین نژاد انتخاب می شوند و تعلیم این حیوان بیش ازده سال زمان می برد. 

چهارمین مرحله، زمانی است که گاوبازی حرفه ای، شکل یک نمایش عمومی را به خود می گیرد. در قرن هجدهم، خالقین این شیوه از نبرد، عموما از طبقات پایین اجتماع بودند.

نکته تاریخی جالب در این مورد این است که مسابقه گاوبازی در ساعت پنج یا شش عصر برگزار می شود، یعنی هنگامی که نیمی از میدان در روشنایی و نیم دیگر در سایه قرار دارد. لباسی که گاوباز به تن دارد «جامه روشنایی» نام دارد که می تواند به معنای نیک بودن گاو باز باشد و گاو غالبا به رنگ سیاه است، رنگی که به شر نسبت داده می شود. 

اینگونه تصور می شود که پرورش گاو در اسپانیا، مستقل از تاثیرات سایر نقاط جهان بوده است. از قرن ها پیش در جزیره ایبریا (شامل اسپانیا، پرتغال و آندورای کنونی) گاو مورد پرستش انسان بود. با مشاهده غار Altamira در نزدیکی شهر «سان تاندر» می توان نقوشی از این حیوانات باشکوه که احتمالا نیای گاوهای وحشی امروزی هستند، دید. مورخان نشان می دهند که مراسم کشتن و مرگ گاو، فرصتی برای جشن و سرور مردم بوده است.درجشن های عروسی، مراسم گاوبازی ترتیب داده می شد، زیرا معتقد بودند که گاو، به زوج جوان برکت و نعمت عطا می کند. خدنگ های خاردار توسط عروس با کاغذهای رنگی تزیین می شد تا بعد در طول مسابقه در پشت گردن گاو فرو نشانده شوند. شاید امروزه، علت استفاده از این خدنگ ها از همین رسم نشات گرفته باشد.

شیوه انجام مراسم:

این مسابقه تشریفات خاص خود دارد. کل مراسم در سه مرحله انجام می شود که آغاز هر مرحله با طنین صدای شیپورچی که در شیپور خود می دمد، آغاز می شود. ابتدا اعضای گروه در نمایشی باشکوه وارد میدان می شوند و از جلوی تماشاگران رژه می روند، رژه ای که با همراهی گروه موسیقی شکوه خاصی نیز خواهد داشت. در ابتدای مراسم یکی از پیرترین ماتادورهای حاضر در مراسم به همراه ماتادور جوان به وسط میدان می رود تا آغاز مسابقه را اعلام نماید. 



 

 

 

 

 

 

یک روز مسابقه گاوبازی را می توان به سه بخش اصلی تقسیم نتمود که عبارتند از: اولین بخش به «پیکادور» (پیکادور شخصی است که با استفاده از نیزه پشت گردن گاو را مجروح می کند) اختصاص دارد. آنها چشم اسب را می بندند تا گاو را نبیند. پهلوهای اسب به وسیله یک پوشش زره مانند به نام «Peto» که شبیه دامن است، محافظت می شود. پیکادور از نیزه ای ضخیم که سر آن تیز است، استفاده می کند و با استفاده از این سلاح بخش فوقانی پشت گردن گاو مجروح می شود. هدف پیکادور تغییر شرایط فیزیکی گاو و تضعیف قوای اوست، بدون اینکه گاو کاملا مجروح شود. پس از آنکه گاو به حد لازم مجروح شد، یک گاوباز به حیوان نزدیک می شود و با انجام یک حرکت خاص، توجه گاو را به سمت دیگری معطوف می کند تا پیکادور بتواند از میدان خارج شود. صدای شیپورها تغییر مرحله بازی را اعلام می کند. بخش دوم با نمایش گاوبازها آغاز می شود. خدنگ های خاردار، چوب های بلند و نازک مزین به نوارهای کاغذ رنگی هستند که سر تیز و خمیده دارند. استفاده از خدنگ ها به منظور تضعیف عضلات گردن گاو است که در تسهیل انجام مرحله بعدی، اهمیت بسزایی دارد. آخرین بخش «Faena» نام دارد که توسط ماتادور انجام می شود. ماتادور کلاه به دست وارد مرکز میدان می شود تا حرکتی را که به معنای به «سلامتی مرگ گاو» است انجام دهد. او می تواند مرگ گاو رابه شخص عالی مقام مسابقه، یک فرد خاص و یابه تمام جمعیت پیشکش کند!

واکنش ها به این مسابقه:

اما امروزه گاوبازی شیوه ای است که در آن به اعتراف بسیاری از مردم اسپانیا سلاخی و قصابی حیوانات باشکوه جلوه داده می شود. در این شیوه غیر انسانی و وحشیانه، یک حیوان قربانی می شود تا انسان ها سرگرم شوند. براساس آمار محبوبیت گاوبازی در اسپانیا در سال های اخیر فوق العاده کاهش یافته است. در همین زمینه در نظرسنجی موسسه گالوپ در سال 1971حدود 55 درصد از مردم اسپانیا خواستار ادامه برنامه های گاوبازی شده بودند اما در سال 2010 این رقم به 27درصد کاهش یافته بود. همچنین امروزه در برخی شهرهای اسپانیا گاوبازی انجام نمی شود. بارسلون و کاتالونیا آخرین شهر از این دسته است که از امسال اجرای مراسم گاوبازی را ممنوع کرده است، دو میدان اصلی گاوبازی شهر بارسلون نیز به موزه و یک مجموعه فروشگاهی مدرن بدل خواهند شد.