تاثیر فصل ها بر مزاج انسان از نگاه طب سنتی

خوشبختانه طی سال های اخیر طب سنتی بار دیگر مورد توجه افکار عمومی قرار گرفته است. درباره علل این امر می توان موارد زیادی را عنوان کرد اما شاید یکی از مهم ترین آن ها، شیوع بیماری های مزمن و درمان های ناموفق طب جدید در خصوص بعضی از این بیماری هاست.

به نوشته خراسان، امروز بیش از هر زمان دیگری افکار عمومی سلامت خود را با گذشتگان می سنجد و بر تندرستی و صحت جسم آن ها مهر تایید می زند و درباره بروز انواع سرطان ها، امراض قلبی، سکته های مغزی و... به فکر فرو می رود. صفحه خانواده و سلامت که همواره قصد دارد در امر اطلاع رسانی و فرهنگ سازی درباره سلامت عمومی جامعه پیشتاز باشد طی چندین گزارش به معرفی علمی طب سنتی ایرانی پرداختیم و قصد داریم زوایای این طب کهن را در گفت وگو با دیگر کارشناسان بررسی کنیم.

سردی و گرمی مزاج

طبع ها شامل صفرا، دم، بلغم و سوداست و صفرا دارای مزاج گرم و خشک، دم دارای مزاج گرم و تر، بلغم دارای مزاج سرد و تر و سودا دارای مزاج سرد و خشک است. دکتر سید علی ابوالحبیب محقق طب اسلامی با بیان این نکته به فارس می گوید: براساس نظریه های حکمای طب سنتی غذاها، محیط اطراف، آلودگی هوا، فصل ها، ماه ها، گردش روز و شب در تغییرات مکرر بیوشیمیایی اخلاط نقش دارد بنابراین انسان تابع این تغییرات است و مزاجش دائم تغییر می کند. براین اساس هر که بیمار تراست یعنی اخلاطش بیشتر و دستخوش تغییر است و به عبارتی بیشتر به مراقبت نیاز دارد.

فصول و مزاج ها

وی درباره تغییرات آب و هوایی تاثیر و فصول بر مزاج ها می گوید: برای افرادی که مزاجشان گرم و تر است فصل بهار لطیف است و برای افرادی که طبع صفراوی دارند، فصل گرم تابستان غیرقابل تحمل است. در بین سرد مزاجان گروه بلغمی کسانی هستند که در هر ۴ فصل احساس سرما می کنند ولی گروه سودایی مزاج خیلی احساس سردی نمی کنند. در بین گرم مزاجان گروه صفرا همیشه و در هر ۴ فصل حرارت بدنشان بالاست و همیشه از گرما شاکی هستند اما گروه دموی مزاج، فقط در فصل بهار و تابستان از گرما شاکی هستند و در بقیه فصول احساس بدی ندارند، از طرف دیگر سودایی ها فقط در فصول سرد سال به لباس گرم احتیاج دارند و در دیگر فصول برخلاف بلغمی ها احساس سردی ندارند.

گروه دیگری هم هستند که اگرچه طبعشان با یکی از مزاج ها مطابقت دارد اما قسمتی از بدنشان مثل نوک انگشتان دستشان همیشه سرد است یا کف پایشان همیشه گرم است. نکته این جاست که علایم برخی از بیماری ها این است که قسمتی از بدن را گرم یا سرد می کند به عنوان مثال کم خونی در برخی افراد باعث سرد شدن نوک انگشتان دست و یائسگی باعث گر گرفتن سر و صورت می شود.

بنابراین لازم است افراد این گونه موارد استثنا را شناسایی و حساب آن را از طبعشان جدا کنند.

دکتر محمد سیادتی محقق طب سنتی در این باره می گوید: در طب سنتی اعتقاد بر این است که همه موجودات اعم از انسان، حیوانات، گیاهان و آن چه در طبیعت وجود دارد، دارای مزاج است. به این ترتیب طبیعی است که هر مسئله ای می تواند مزاج انسان را تحت تاثیر قرار دهد. آب و هوا، رفتارها، لباس ها و طبیعت هم روی مزاج ، تاثیر می گذارد. به عنوان مثال بهار مزاج گرم و تر است. همان طور که «دم» گرم و تر است. بنابراین افرادی که دموی هستند تحت تاثیر گرم و تری بهار قرار می گیرند و غلظت مزاجشان بیشتر می شود.

 تابستان مزاج گرم و خشک دارد که مطابقت با مزاج صفراوی دارد. افراد صفراوی در تابستان حالشان بد است ، عطش زیادی دارند، احساس سوزش سر دل می کنند و ضربان قلب بیشتری دارند، پاییز دارای مزاج سرد و خشک است و افراد سودایی که مزاج سرد و خشک دارند در پاییز دچار مشکل می شوند و بیشتر افراد ۴۰ تا ۶۰ ساله مزاجشان سرد و خشک می شود.

مزاج زمستان هم سرد و تر است مثل افراد بلغمی برای همین افراد بلغمی زمستان را دوست ندارند.دکتر سیادتی ادامه می دهد: یکی از مهم ترین نکاتی که در رابطه با فصول باید در نظر داشت، این است که میوه هایی که در فصول مختلف به عمل می آید با مزاج آن مطابقت دارد یعنی میوه های تابستانی اغلب سرد و تر است تا گرمی فصل را کاهش دهد.

یکی از عادت های نادرست این است که میوه های فصلی را در سردخانه نگهداری می کنند و در غیر فصل به فروش می رسانند. در صورتی که این کار باعث به هم ریختن مزاج می شود و ضروری است که برای به هم نخوردن تعامل اخلاط هر میوه ای را در فصلش میل کنیم. به عنوان مثال درد مفاصل در افراد بلغمی در زمستان تشدید می شود زیرا میوه های غیرفصل مصرف می شود. به عنوان مثال خیار ویژه تابستان است زیرا مزاج تابستان گرم و خشک و خیار سرد و تر است.

بنابراین خیار میوه تابستان است و باید دراین فصل خورده شود. به این ترتیب گفته می شود که فصول روی مزاج افراد مختلف تاثیر می گذارد و با رعایت نکردن توصیه های تغذیه ای وضعیت اخلاط بدن به هم می ریزد.حتی رفتارها، صوت ها، لباس، عطر، محیط طبیعی، رنگ ها و چهره افرادی که می بینیم در مزاج ما تاثیر دارد. به عنوان مثال هر عاملی که ایجاد گرمی ، نشاط و افزایش ضربان قلب شود، گرمی مزاج را بالا می برد. به عنوان مثال نگاه کردن به چهره مومن و پدر و مادر گرمی بخش است و گرمی مزاج را بالا می برد.

از طرف دیگر نگاه کردن به صوت افرادی که خشونت دارند سردی می آورد. صداها و آواهای معنوی و صوت قرآن مزاج، را گرم می کند و به کاربردن خشونت و رفتارهای غیرانسانی مزاج را سردتر می کند.حتی بیماری ها طبع دارد و در فصول مختلف بیماری هایی که مزاجشان شباهت با طبع فصل دارد، تشدید می شود. به عنوان مثال کسی که جوش صورت دارد بیماری با مزاج گرم و تر دارد و بیشتر در افراد زیر ۲۵ تا ۳۰ سال دیده می شود. این بیماری در فصل بهار که گرم و تر است، بیشتر دیده می شود.