خوبی یا بدی‌های حجامت و تفاوت‌های آن با اهدای خون

 این روزها با وجود همه پیشرفت‌هایی که در علم پزشکی به وجود آمده، هنوز هم هستند کسانی که چه در مرحله درمان و چه در مرحله پیشگیری، رفتن زیر تیغ حجامت را به خیلی از درمان‌های جدید ترجیح می‌دهند. اما در کنار این افراد بسیاری از مردم یا خیلی از پزشکان حجامت را کاری بی فایده و دور ریختن خونی می‌دانند که می‌تواند نیاز بیماری به خون را تامین کند. این جا می‌خواهیم ببینیم حجامت چیست و چه تفاوتی با اهدای خون دارد و چند نکته دیگر درباره این سنت پزشکی قدیمی.

حجامت یکی از بارزترین نمادهای طب سنتی و اسلامی است. همان طور که در بحث‌های قبل در مورد طب سنتی گفته شد، این علم برای خودش یک سری قوانین و متدهای علمی مشخص دارد ولی در نظر عموم مردم حجامت یکی از آشناترین و شاخص‌ترین عمل‌ها در طب سنتی است. حجامت اصطلاحا به روشی از خون‌گیری گفته می‌شود که برای پیشگیری و درمان بسیاری از بیماری‌ها به کار می‌رود.


حجامت سابقه تاریخی هفت هزارساله دارد و به عنوان یک سنت اسلامی در بین مردم جا افتاده است و در طب سنتی به عنوان رکن درمان به حساب می‌آید. به زبان علمی از حجامت به scarification ـ‌ wetcuppin ـ‌ bloodiettin ـ‌ drycuppin تعبیر می‌شود که البته این واژه‌ها هر کدام تعبیری از حجامت هستند و معنی کامل آن را دربرندارند.



کشیدن خون‌های کثیف با یک لیوان


شکل درست حجامت به این ترتیب است که ابتدا بیمار باید معاینه شود و بعد از گرفتن شرح حال، محل انجام حجامت که غالبا پشت کمر است ضدعفونی شود و بعد با لیوان حجامت یک بار مصرف چند دقیقه بادکش شود و بعد چند خراش سطحی ایجاد شود که به تناسب وضع بیمار این کار ممکن است در چند مرحله انجام شود.


نهایت میزان خونی که از بیمار گرفته می‌شود 50 تا 70 سی سی است. این کار هیچ دردی ندارد و تمام مراحل آن به صورت استریل و بهداشتی انجام می‌شود. در ضمن این کار هیچ عوارضی هم ندارد.



راه‌های مختلف خون‌گیری


انواع مختلفی از حجامت وجود دارد. هر شخص به تناسب طبع و مزاجش باید حجامت مخصوص به خودش را انجام دهد. حجامت گرم و خشک به صورت بادکش است که مخصوص مزاج‌های بلغمی است. در این نوع حجامت خونی از فرد گرفته نمی‌شود و حجامت‌ تر به صورت خون‌گیری، مخصوص مزاج‌های سوداوی است. در ضمن درمان به وسیله حجامت برای بیماری‌های مختلف فرق دارد.


مثلاً حجامت بیماری که سردرد میگرنی دارد با بیمار دیابتی یا بیمار دارای دیسکوپاتی (بیماری‌های مربوط به دیسک) با بیمار سیاتالژی(مربوط به عصب سیاتیک) متفاوت است. در موسسه تحقیقات حجامت ایران بیشتر از40 طرح برای حجامت گرم و خشک و حدود 70 طرح برای حجامت ‌تر طراحی شده و در حال حاضر توسط پزشکان اجرا می‌شود. بنابراین همه حجامت‌ها خون‌گیری نیست.



حجامت بهتر است یا خون دادن؟


همان‌طور که گفته شد در بعضی از انواع حجامت اصلا خونی گرفته نمی‌شود. علاوه بر این حجم خونی که در حجامت گرفته می‌شود بسیار کم است.


گاهی هدف از حجامت تنها با گرفتن 3 سی‌سی خون تامین می‌شود و نهایت خونی که در حجامت ممکن است گرفته شود 50 تا 70 سی‌سی است.


در حالی که بسیاری از محققان معتقدند حجم بالایی که‌هنگام اهدای خون از فرد گرفته می‌شود در بسیاری از مواقع توسط بدن قابل جبران نیست. البته بحث نیاز بیماران به خون و بحث‌های اخلاقی جای خود را دارد. در واقع بحث خون دادن و اهدای خون با حجامت کاملا فرق دارد و دو مساله جدا از هم هستند.


اثردرمانی حجامت هیچ وقت با خون دادن تامین نمی‌شود. در طرحی پژوهشی که در بیمارستان لقمان‌حکیم تهران انجام شده است، در مقایسه فاکتورهای بیوشیمی موجود در خون وریدی(خون اهدا شده) با خون حجامت، تفاوت‌های فاحشی وجود داشته است. طوری که فقط میزان کلسترول خون حجامت، 5/2 برابر بیشتر از خون ورید بود.


بنابراین برای کاهش میزان کلسترول خون، فقط انجام حجامت مفید است. همچنین سم موجود در خون حجامت را با سم خون وریدی مقایسه کرده‌اند که سم موجود در خون حجامت 23 برابر سم خون وریدی بوده است. بنابراین با توجه به فراوانی مسمومیت‌های غذایی و شیمیایی، آلرژیک و تنفسی که اطراف ما و در شهرهای بزرگ فراوان است، حجامت بهترین راه برای پیشگیری از بسیاری از بیماری‌ها می‌تواند باشد.



بیماری‌هایی که با حجامت درمان می‌شود


ابوعلی سینا اعتقاد دارد صفرا و سودا از طریق حجامت قابل دفع است. حجامت در مورد بیمارهای هایپرلیپیدمی(چربی خون بالا)، دیابت غیروابسته به انسولین، دردهای عضلانی، سردردهای عصبی و میگرنی، بیماری‌های پوستی مثل آکنه، پسوریازیس، آلرژی‌های دارویی، غذایی، فصلی، اعتیادبه مواد مخدر، بیماری‌های انسدادی عروق کرونر، عوارض بعد از یائسگی، دردهای قاعدگی و بعضی بیماری‌های عفونی، هورمونی و غدد‌کاربرد دارد.


بیشترین کاربرد انواع حجامت در بعد از بیماری‌هاست و با مکانیسم مختلفی ازجمله تنظیم سیستم ایمنی موجب پیشگیری از بیماری‌ها می‌شود.



چه کسانی نباید حجامت کنند؟


این افراد باید دور حجامت را خط بکشند: 1 ـ‌ افرادی که با تعریف طب اسلامی و طب سنتی دچارغلبه شدید بلغم هستند. 2 ـ‌ کودکان از بدو تولد تا چهار ماهگی 3 ـ‌ زنان باردارتا ماه چهارم بارداری 4 ـ‌ زنان درمدت ایام عادت ماهیانه 5 ـ‌ افراد دارای کمبود پلاکت خون 6 ـ‌ افرادی که دچار فشار خون مقطعی بالا هستند.