هدف شاه عباس از تشویق سفرنامه نگاران اروپایی به ایران

زمستان سال 1002 خورشیدی (ژانویه1624 میلادی) را زمانی نوشته اند که برای نخستین بار پس از ساسانیان، یک دولت ایرانی برای رسیدن به هدفهای خود راه دیپلماتیک به مفهوم امروز آن در جهان را در پیش گرفت.

شاه عباس اول در غرب ایران با مشکل عثمانی و در جنوب با دست اندازی اروپائیان به خلیج فارس رو به رو بود که عنصر تازه ای در دنیای مشرق زمینی ها بودند. شاه عباس همچنین از دیدار سیاحان و سفرنامه نگاران اروپایی از ایران استقبال کرد و سدی در برابر ورود میسیونهای مذهبی اروپایی نیز به وجود نیاورد.

هدف شاه عباس از تشویق سفرنامه نگاران اروپایی به ایران این بود که دربازگشت ذهن اروپاییان را نسبت به دولت مذهبی ایران که در آن دیار شهرت سختگیری نسبت به مسیحیان یافته بود روشن سازند تا وی با فراهم شدن زمینه، برخی از دولتهای اروپایی را برضد پاره ای دیگر تحریک کند و با خود متحد سازد تا منطقه خلیج فارس از نظامیان اروپایی و ناوهای توپدار آنها پاک شود.

به علاوه، شاه عباس تلاش داشت که به اروپاییان ثابت کند که عثمانی برای آنها خطر است، نه ایران که رسالتی جز گرد آوردن همه ایرانیان در زیر یک پرچم ندارد.

نقدعلی بیگ و موسی بیگ از جمله سفیران شاه عباس بودند که در سال 1624 به اروپا فرستاده شدند. سالها پیش از این، حسینعلی بیگ بیات از جانب شاه عباس به اروپا فرستاده شده بود.

دولت های اسپانیا و پرتغال پس از شکست نظامی پرتغالی ها، چون یارای ایستادگی نظامی در برابر شاه عباس را در خود نمی دیدند در جریان مذاکره بافرستادگان شاه عیاس، فرصت را غنیمت شمرده و در برابر دریافت اجازه صید صدف در آبهای بحرین از همه دعاوی خود در خلیج فارس دست کشیدند، اما موسی بیگ موفق نشد که در سال 1625 میلادی پارلمان هلند را به قبول شرایط مشابهی راضی کند.

دولت هلند پیشنهاد موسی بیگ را پذیرفته بود ولی اجرای آن را موکول به تصویب پارلمان کرده بود که پس از رد آن از سوی پارلمان، موسی بیگ آن را نوعی بازی و کلک اروپایی عنوان داد (ولی دولتهای دوران قاجارها از این تجربه موسی بیگ درس نگرفتند).

در لندن وقتی به نقدعلی اطلاع دادند که ایران سفیر دیگری به نام رابرت شرلی فرستاده است، وی سفارت شرلی را تکذیب کرد و پادشاه انگلستان «دورمرکوتون» را از سوی خود به ایران فرستاد تا کسب حقیقت کند که وی پس از ملاقات با شاه عباس در سال 1626 میلادی بر اثر سختی راه درگذشت.

چند روز پیش از او هم رابرت شرلی که با برادرش انتونی و 26 انگلیسی دیگر در اوایل سال 1598 میلادی به ایران آمده بودند مرده بود.