ساختمان پوست

از پوست چه می‌دانیم؟ نقش پوست در بدن چیست؟ وسعت و اندازه و وزن پوست چقدر است؟ آیا اهمیت پوست بدن به اندازه قلب، مغز، کبد و... است؟

پوست قدیمی‌ترین (از لحاظ جنین‌شناسی)، قوی‌ترین، وسیع‌ترین، تجددگراترین، حساس‌ترین، فداکارترین و آشکارترین عضو بدن ماست که بارها در طول عمرمان ثابت نموده در مقابل همه آسیب‌های حرارتی، شیمیایی، فیزیکی و میکروبی خود اولین مدافعی است که می‌جنگد، می‌سوزد تا به اعضای داخلی بدن آسیبی نرسد.

پوست تنها عضو اخلاقی و معنوی است که پیام غم و شادی، خشم و آرامش، خستگی و نشاط، نفرت و عشق و بالاخره جوانی و پیری را با ظاهرش و بدون هیچ صدا و پیامی ‌به محیط و اطرافیان اعلام و ابلاغ می کند و تنها عضوی است که لطافت و محبت را در اوج دوستی آشکار و اثبات می‌کند و شاید به همین دلیل است که در اوج شادی یا غم همدیگر را در آغوش گرفته و یکدیگر را مورد تفقد و مهربانی قرار می‌دهیم.

پوست وسیع‌ترین ارگان بدن با 4 کیلوگرم وزن است که مهم‌ترین مسوولیت آن محافظت اعضای داخلی بدن در مقابل عوامل میکروبی، شیمیایی و فیزیکی (نور، حرارت، ضربه، سرما و...)، ترشح مواد زائد و غیرضروری از طریق تعریق و کنترل دمای بدن و حفظ انرژی بدن در شرایط ضروری است. به همین دلیل در محیط گرم یا فعالیت شدید بدنی منافذ پوست گشاد می‌شوند تا با تعریق فراوان گرمای داخل بدن را کاهش دهند و به عکس در سرمای شدید پوست بدن و منافذ آن منقبض و مسدود می‌شوند تا اگرچه سرمای زیادی را خود تحمل می‌کند، اما انرژی و دما را برای ارگان‌های حیاتی مانند قلب، مغز، کبد، کلیه و... حفظ کند.

انجام وظایف ذکر شده مستلزم وجود لایه‌ها و سلول‌های مختلف برای تشکیل ارگان مهمی‌ به نام پوست است که هر کدام نقش و عملکرد متفاوتی را ایفا می‌کنند. به همین لحاظ نگاه دقیق و میکروسکوپی به پوست نشان می‌دهد که این ارگان دارای 3 لایه مهم از سطح به عمق شامل اپیدرم (سطحی‌ترین لایه)، درم (لایه میانی) و هیپودرم (لایه عمقی) است که ضخامت و نقش هر لایه در قسمت‌های مختلف بدن متفاوت است.

برای نمونه کف دست و پا به دلیل تماس مکرر با محیط و وسایل خشن دارای ضخیم‌ترین و مقاوم‌ترین لایه اپیدرم است، در حالی که پوست اطراف چشم و لب با نازک‌ترین لایه اپیدرم حساس‌ترین و ضعیف‌ترین قسمت از پوست بدن در مقابل هر عامل محیطی هستند و شاید به همین دلیل است که اولین خطوط چروک یا تیرگی در اطراف چشم آغاز می‌شود.

لایه میانی یا درم دارای بیشترین رشته‌های عصبی و عروق (شریان و ورید) و ضمایم پوستی (ریشه مو، غدد عرق و سباسه) است که نقش تعیین‌کننده‌ای در تغذیه، عصب‌دهی، خونرسانی، استحکام و زیبایی پوست دارد. کلاژن و الاستین موجود در این لایه همه اجزا و ضمایم پوستی را در خود نگهداری و محافظت می‌کند که با افزایش سن میزان کلاژن این لایه کاهش و چین و چروک و پیرپوستی آغاز می‌شود و بالاخره لایه عمقی یا هیپودرم با حجم فراوانی از چربی نقش کنترل‌کننده و کاهنده فشار یا ضربه در مناطق تحت فشار بخصوص در مناطقی مانند باسن، ران، بازوها و... دارد. هفته آینده در باره سلول‌های پوستی و عملکرد آن سخن خواهیم گفت.