آسم شغلی چیست و چگونه درمان می‌شود؟

مواد استنشاق شده در محیط کار، علاوه بر بیماری‌های عروقی می‌توانند بروز بیماری‌های مزمن ریوی مهمی را نیز سبب شوند. هنگامی که یک فرد بالغ شاغل یا بازنشسته به علت مشکل تنفسی غیرقابل توجیهی به پزشک مراجعه می‌کند، یکی از تشخیص‌هایی که باید احتمال داده شود، بیماری‌های مرتبط با شغل است.
 
شناخت عوامل مرتبط با شغل از این نظر اهمیت دارد که علاوه بر علاج فرد بیمار، باعث پیشگیری از بروز بیماری در دیگران نیز می‌شود. به علت اختلافاتی که در سوخت و ساز بدن و خصوصیات افراد مختلف وجود دارد، هر ماده‌ای می‌تواند منجر به بروز بیماری‌های مختلفی شود. در عین حال هر بیماری ریوی، ممکن است با عوامل شغلی متعددی در ارتباط باشد.
 
شناخت عوامل در ارتباط با شغل به علت بروز پاسخ‌های تاخیری که پس از اتمام کار در منزل و یا سال‌ها پس از مواجهه با عامل مربوطه، بروز می‌کند، ممکن است مشکل باشد.

هر سال، مواد جدیدی در محیط‌های کارعرضه می‌شوند که این مواد می‌توانند انواع بیماری‌های تنفسی و در راس آنها آسم شغلی را ایجاد کنند. راه‌های هوایی انسان (از سوراخ‌های بینی تا کیسه‌های هوایی) در مدت زمان 40 ساعت کار با 14000 لیتر هوای موجود در محیط کار تماس پیدا می‌کنند و در صورتی که فعالیت بدنی نیز وجود داشته باشد، تهویه هوا و در نتیجه تماس با مواد مضر موجود در آن، بیشتر خواهد شد و این مقدار به 12 برابر زمان استراحت نیز می‌رسد.
 
هنگامی که تهویه هوا سریع‌تر باشد، تنفس از راه بینی، به تنفسی مخلوط از راه‌های بینی و دهان تبدیل می‌شود و باعث می‌شود که میزان هوای بیشتری، نازوفارنکس را میان‌بر بزند و بدین‌ترتیب، نقش تصفیه‌کنندگی نازوفارنکس حذف شود. این امر باعث می‌شود که مواجهه مجاری هوایی تحتانی با مواد استنشاقی افزایش یابد و منجر به صدمه بیشتری شود. در بین بیماری‌های ریوی وابسته به شغل، آسم شغلی شایع‌ترین آنها محسوب می‌شود که ابعاد آن در قسمت اپیدمیولوژی بیشتر مورد بحث قرار می‌گیرد.
 
در مورد تاریخچه آسم شغلی باید گفت این بیماری از دیرباز شناخته شده است. در یک قطعه پاپیروس که مربوط به حدود 400 سال پیش از میلاد حضرت مسیح (ع) است، بروز نشانه‌های تنفسی در کارگران نساجی توصیف شده است.
 
امروزه بیش از 300 ترکیب موثر در ایجاد آسم شغلی، شناسایی شده‌اند و با پیچیده شدن فناوری صنعتی و افزوده شدن ترکیبات شیمیایی جدید به محیط کار، این فهرست در حال گسترش است.
 
اصول کلی درمان آسم شغلی
سنگ‌ بنای درمان آسم شغلی، تشخیص سریع و به موقع و اجتناب از مواجهه کارگر با مواد محرک است. این مسئله خصوصا در مورد آسم‌های شغلی ناشی از مواد حساس‌کننده، صادق است؛ چراکه مواجهه با مقدار کمی از مواد حساس‌ کننده می‌تواند باعث آسم مقاوم شود.

 کسانی که دچار آسم ناشی از مواد محرک یا آسم تشدید شده به وسیله کار هستند در صورت مهیا شدن شرایط مهندسی، ممکن است بتوانند به کار معمول خود ادامه دهند و بدین‌ منظور باید به آنها وسایل محافظت از سیستم تنفسی داده شود.

 کسانی که دچار آسم شغلی می‌شوند باید بر اساس پروتکل‌های منتشر شده تحت درمان طبی قرار گیرند. از آنجایی که علت اصلی آسم، التهاب است، استروئیدها سنگ‌ بنای درمان آنها هستند.
 
مطالعات دنیا نشان داده که افراد دارای آسم به علت مواد حساس‌ کننده و یا ناشی از مواد با وزن مولکولی کم یا زیاد، در صورت عدم مواجهه و استفاده از استروئید استنشاقی، بهبودی قابل توجهی پیدا می‌کنند. علاوه بر آن افراد باید از استعمال دخانیات اجتناب کنند. همچنین باید در مورد آسم‌شان آموزش دیده، علائم هشداردهنده حمله آسم را بشناسند و نحوه استفاده از داروهایشان را بدانند.
 
مسائلی درباره محیط کار بیمار مبتلا به آسم
افرادی که آسم شغلی وابسته به مواد حساسیت‌زای تائید شده دارند باید از چنین محیط‌هایی دور شوند. افتراق بین آسم شغلی ناشی از مواد حساسیت‌زا با آسم شغلی ناشی از مواد محرک، به علت داشتن درمان‌های متفاوت، مهم است.

افراد دارای آسم ناشی از مواد حساسیت‌زا حتی با مقادیر کم این مواد، دچار واکنش می‌شوند و اصلا نباید درآن محیط قرار بگیرند. اما افراد دارای آسم ناشی از مواد محرک، می‌توانند در همان ساختمان کار کنند تنها این افراد باید به جایی منتقل شوند که با مقادیر زیاد این مواد، مواجهه نداشته باشند و یا از وسایل محافظتی استفاده کنند.

پیگیری بیماران نشان داده است که اکثر بیماران آسم شغلی حتی اگر سال‌ها پس از اجتناب از مواجهه، بررسی شوند، به طور کامل بهبود نیافته‌اند و این امر اهمیت تشخیص به موقع و سریع را مشخص می‌کند.
 
درصورتی که بیمار با وجود درمان دارویی مناسب، هنوز هم دچار افزایش پاسخ‌دهی راه‌های هوایی باشد، ممکن است به محدود کردن مواجهات محیطی وی با عوامل آغازکننده غیراختصاصی آسم مانند هوای سرد، دود، گرد و غبار و همچنین محدود کردن فعالیت بیمار، نیاز باشد.
 
همچنین اگر در محیط کاری، فردی مبتلا به آسم شغلی باشد، این یک زنگ خطر است و باید خطر بروز آسم شغلی را با استفاده از تغییر در روش کار و بهبود تهویه هوا، کاست.
 
برخی از خصوصیات مولکولی مواد، نشانگر مضر بودن آنها در سلامتی است و امکان دارد همین خصوصیات در رابطه با آسم شغلی نیز مطرح باشند. از طرف دیگر، شناخت مستقیم عوامل مرتبط با خطر رینیت و آسم میسر نیست و به عنوان مثال وقتی ذرات آرد به راحتی در یک نانوایی پخش می‌شوند و نانوا مبتلا به آسم شغلی می‌شود، برای کارفرما درک و باور این مطلب که ماده بی‌خطر و معمولی مانند آرد می‌تواند عامل آسم باشد، مشکل است. هنگامی که مواجهه با عامل خاصی به عنوان عامل خطر آسم شغلی و رینیت تلقی شود، ارزیابی باید طبق مراحل زیر انجام شود:
 
- با پیگیری و نظارت، مشاغلی که میزان مواجهه زیادی دارند، شناسایی شوند. - میزان مواجهه هر فرد مشخص شود و تخمینی از میانگین و محدوده میزان مواجهه به دست آید - از مکان‌هایی که دارای میزان مواجهه کمتر هستند نیز نمونه‌های اضافی گرفته شود.
 
در مجموع هر چه میزان بیشتری از مواد استنشاق شوند، میزان بروز حساسیت، بیشتر می‌شود و احتمال تجربه علایم رینیت و یا آسم نیز بیشتر می‌شود. اما تعیین محدوده و حد میزان مواجهه‌ای که بی‌خطر تلقی شود، مشکل است.

حتی ممکن است پس از بروز حساسیت، میزان ماده‌ای که بتواند موجب بروز علایم شود از میزان دفعه اول، کمتر باشد. موثرترین روش کنترل، اجتناب از مواجهه است که یا باید فرد را به شغل دیگری، مشغول کرد و یا در صورت امکان، مواد دارای ضرر کمتر را در اختیار آنها گذاشت. هرچند که ممکن است اقدامات دیگری نیز مقدور باشد.
 
شواهد حاکی از آن است که در مورد گروهی از مواد حساس‌کننده دستگاه تنفسی، عواملی مانند سیگار و سابقه آتوپی، احتمال بروز حساسیت را افزایش می‌دهد. آتوپی، در افراد زیادی یافت می‌شود و بر اساس شواهد تشخیصی، شاید به نسبت 1 به 3 در جمعیت وجود داشته باشد. افراد آتوپیک، نسبت به آلرژن‌های شایع مایت موجود در گرد و غبار منازل و گرده‌های گیاهان و علفزار حساس هستند.
 
تشخیص آسم شغلی در محیط کار، از این نظر که امکان دارد کارگران دیگر نیز در معرض خطر قرار داشته باشند و نیازمند تشخیص به موقع و سریع باشند، دارای اهمیت است. بر این اساس به روز رسانی فهرست موادی که در هر صنعت، مورد استفاده هستند باید به صورت دوره‌ای انجام شود تا عوامل احتمالی مولد آسم، شناسایی شوند. به این ترتیب کارگران، نیازمند بیماریابی دقیق و درمان هستند. بیماریابی، معمولا شامل پایش دو ساعته PEF در زمان کار و غیر آن طی یک دوره سه هفته‌ای است.
 
توصیه‌ها و چک‌ لیست ارزیابی محیط کار
 - در مورد تمام افراد بالغی که شروع بیماری آنها در محیط کار بوده است، به آسم شغلی مشکوک شوید.

- به علت آنکه تشخیص، اغلب پیچیده است، ارجاع زودهنگام به پزشکان متخصص ریه در افراد مشکوک به آسم شغلی، لازم است و بهتر است ارجاع زمانی انجام شود که کارگر سرکار است.

- برای درمان بیمار باید از آخرین پروتکل‌های درمان آسم استفاده کرد و آن را با معیارهای کنترل محیط کار و آموزش بیمار، توام کرد.

- بیمارانی که آسم شغلی آنها تائید شده است نباید با عامل مربوطه تماس تنفسی یا مواجهه داشته باشند و بهترین پیش آگاهی مربوط به افرادی است که مواجهه آنها با عامل مربوطه، کاملا قطع شده و این عمل، سریع و به موقع باشد.