ملی پوشان والیبال، لرزیدن ساختمان ها را از پنجره نگاه کردند!

زلزله، زمین لرزه یا هر نام دیگری که بر آن بگذارید، صحبت از یک اتفاق ساده فیزیکی است که بر اثر اصطکاک لایه‌های تشکیل دهنده پوسته زمین رخ می‌دهد و با اینکه هنوز تقریبا غیر قابل پیش بینی است، اما به شدت دقیق و قابل محاسبه است؛ بماند که ما چقدر محاسبه گر هستیم؟! 
اردوی تیم ملی والیبال کشورمان که برای مسابقات انتخابی المپیک در توکیو به سر می‌برد، چند شب پیش با اتفاقی مواجه شد که بی‌شک تا مدت‌های مدیدی در ذهن ملی پوشان نقش خواهد بست و به یادگارخواهد ماند؛ شاید بیشتر از نتایجی که در مسابقات امروز و فردا به دست بیاورند.

ماجرا از این قرار بود که بعد از بارش شدید باران که می‌توانست برنامه‌های تمرینی و یا گشت و گذار را بر هم بزند، یک ساعت از نیمه شب گذشته، زلزله‌ای رخ می‌دهد که مایه سرگرمی کسانی می‌شود که آن موقع بیدار بودند!

البته این لرزش‌ها ظاهرا به حدی از قدرت بوده که افراد خوابیده نیز آن را درک کنند؛ خولیو ولاسکو سرمربی تیم ملی ایران که با زلزله بیدار شده بود، می‌گوید: «بیدار شدم، ترسیدم و با خودم گفتم زلزله! اما وقتی متوجه شدم در توکیو هستم، گفتم اینجا توکیوست، بخواب! بعد هم خوابیدم.»

برخلاف یکی از ملی پوشان، بقیه که سال قبل درجام جهانی زلزله را تجربه کرده بودند برایشان عادی بود. البته بعضی‌ها هم مثل فرهاد ظریف از آن لذت بردند. او می‌گوید: «من موقع زلزله خواب بودم. بیدار که شدم نترسیدم. اینجا آدم از زلزله لذت می‌برد.» سعید معروف هم با لرزش هتل از خواب بیدار شده: «من هم خواب بودم. وقتی بیدار شدم نترسیدم اما برایم کمی سخت بود. بعد رفتم جلوی پنجره و پرده را کنار زدم و ساختمانهای دیگر را دیدم. برایم جالب بود.»

سعید مصطفی‌وند معتقد است چون در ژاپن بوده خیالش راحت بوده: «من بیدار بودم و نترسیدم. اگر ایران بودم ۱۸ طبقه را می‌دویدم، اما اینجا مطمئن است. اتفاقا من هم رفتم کنار پنجره تا دو برج روبرویی هتل را موقع زلزله ببینم.»

بدین ترتیب لرزیدن اشیای دور و اطراف و حتی جنبیدن برجهانی بلند، نه تنها ترسناک نیست، بلکه تماشایی هم می‌تواند باشد تا جایی که این موضوع به ظاهر روزمره در آن سرزمین، قابلیت تبدیل شدن به یک خبر جالب در کشورمان را داشته باشد.

اما بد نیست که پایمان را فرا‌تر از یک خبر بگذاریم تا دریابیم که چگونه شده است که در ژاپن زلزله می‌تواند مفرح باشد و در ایران اینقدر ترسناک جلوه کرده که‌گاه برخی شیادان ادعای پیش بینی دقیق زمان وقوع آن را می‌کنند و عده‌ای هم به هواخواهی ایشان بر می‌خیزند؟!

این برج معروف توکیو است که بسیار شبیه برج معروف ایفل بوده و البته کارکردی مشابه آن دارد؛ نشانه‌ای برای پیشرفت و مدرنیته که البته یک آنتن رادیویی را نیز در بر می‌گیرد.
این تصویر بعد از زلزله نه ریشتری دو سال پیش شمال ژاپن گرفته شده است و همانگونه که پیداست، شدیدترین زلزله تاریخ این کشور اثراتی بسیار جزئی در نماد توریستی توکیو گذاشته است.

آیا قوانین ایمنی در برابر زلزله در ژاپن و ایران متفاوت است؟

با نگاهی به دستور العمل ایمنی در برابر زلزله در کشورمان -که به آیین نامه ۲۸۰۰مشهور است، - به اصولی بسیار ساده و ابتدایی بر می‌خوریم که به نوعی تضمین کنند مقاومت ساختمان در برابر لرزشهای‌گاه خیلی شدید هستند؛ جایی که در ابتدا به سازه نرم و سازه سخت اشاره می‌کند و شرط اول پایداری سازه در برابر لرزه را به تعیین نوع زمین از نظرسخت و نرم بودن می‌داند اما خوب که به دور واطرافمان نگاه می‌کنیم، اغراق نیست که بگوییم اغلب سازندگانمان هم کوچک‌ترین اطلاعی از سختی و نرمی سازه و نوع مصالح مناسب برای آن ندارند.

به عبارتی بهتر، ساخت یک ساختمان درکشورمان با این سطح از اطلاعات اولیه آغاز می‌شود تا نهایتا محصولی تولید شود که قرار است مأوای خانوادگیمان باشد اما چون بر مبنای هیچ اصلی استوار نشده است، همیشه پتانسیلی از فاجعه را در خود نهفته دارد و در فراگیر بودن به حدی از درجه رسیده که حتی نمی‌توان گفت: اینجا بم، رودبار، منجیل و... است و تجربه تلخ گذشته نه چندان دورش موجب شده که امن‌تر ساخته شود و اصول بدیهی مقابله با زلزله در ساختمانش دیده شود.

بند به بند آیین نامه ۲۸۰۰ را می‌خوانیم تا به اصول ساده‌ای مثل استفاده از جعبه (مکعب) و تقارن در طراحی برسیم و در یابیم که حتی در این سطح از بدیهیات، نمره ساخت و سازمان را مستوجب مردودی خواهد کرد.

این در حالی است که به گواه عوارض‌ها و مالیات‌های مختلفی که ساختمان سازیمان مشمول می‌شود، در خواهیم یافت که ناظر -البته در سطح تئوری- کم نداریم؛ ارگان‌های مختلفی که‌گاه علت پول گرفتنشان نیز معلوممان نمی‌شود اما گریزی از آن‌ها متصور نیستیم اما نه کارکردی دارند و نه اگر خدای ناکرده آواری بر سرمان فرو بریزد، مسئولیتی متوجه آن‌ها خواهد بود.

چاره چیست؟

تفاوت تهران توکیو شاید هزاران دلیل ریز و درشت داشته باشد؛ آن‌ها با کاغذ که بسیار سبک است در و دیوار می‌سازند اما ما چند تن سنگ را برای زیبایی نمای ساختمان‌هایمان به کار می‌گیریم، آن‌ها منظم و قانونمند هستند اما ما قانون گریز و مغرور و در یک کلام، آن‌ها ایمنی را خود خواسته به کار می‌گیرند اما ما هزینه می‌کنیم تا یک تخلف خطرسازمان پنهان بماند.

البته این تفاوت‌ها شاید برای شمایی که استثنا هستید وجود نداشته باشد ولی حق خواهید داد که راه رسیدن به جایگاه امن توکیو این است که تفکر آینده نگری در ذهن تک تکمان شکل بگیرد؛ یعنی ما و شمایی که در هنگام ساختمان سازی به زیبایی آن دقت می‌کنیم، کمی هم در مورد پایداری بنایمان حساسیت به خرج دهیم.

و البته اینجاست که شاید قوانین ثبت مشخصات سازندگان و ناظرین و پیش بینی مجازات‌های سنگین برای متخلفین هم برای رسیدن به سطح مطلوب ایمنی نقش موثری داشته باشد.

نظر شما چیست؟