شعبده بازی یا سحر؟!
در شماره قبل در مورد یکی از موضوعات اعتقادی که در عین سادگی برای خیلی از افراد سوالات و ابهامات زیادی را به همراه دارد یعنی انجام کارهای خارق العاده و غیر طبیعی برخی جادوگران و شعبده بازان جدید و مشهور صحبت کردیم و تا حدودی از کم و کیف آن مطلع شدیم و نیز تفاوت این کارها را با کراماتی که به بزرگان دین و اولیاء خدا نسبت داده می شود مطرح کردیم.
این سؤال شاید در ابتدا غیر منطقی و نامربوط به نظر برسد اما با دقت و تأمل، عمق و اهمیت آن روشن می شود، زیرا ما به خاطر تقدّس و احترامی که برای انبیاء قائلیم، رفتارهای این بزرگواران را از منشأ الهی می دانیم و کارهای خارق العاده آنها را حمل بر عنایات خدا می کنیم، اما در نگاه یک انسان عادی که هنوز به انبیاء ایمان نیاورده این مساله قدری متفاوت است و شکل دیگری به خود می گیرد.
فرض کنید شما می خواهید با دیدن معجزه یک مدعی نبوت به درستی ادعای او ایمان بیاورید، یا از نقل های قطعی و تاریخی یقین می کنید که فردی به نام عیسی بن مریم در دو قرن پیش می زیسته که در کنار ادعای نبوت خود کارهای خارق العاده ای را هم انجام داده که در نتیجه بسیاری از مردم زمان خودش یقین پیدا کردند که او در ادعایش راستگو است.
اما از کجا می توان فهمید که این مردم اشتباه نکردند؟
حتماً می گویید که انبیاء کارهایی را انجام داده اند که هیچ کس قادر به انجام آن نبود، در نتیجه روشن می شود که آنها با قدرت الهی چنین کارهایی را انجام داده اند؛ اما این آغاز مشکل ماست.
در حقیقت تا زمانی که کسی کاری از این قبیل انجام نداده باشد همه چیز به خیر و خوشی می گذرد اما به طور اتفاقی فیلم راه رفتن یک جوان آمریکایی بر روی آب یا پرواز کردنش در هوا را مشاهده می کنید و از انبوه تماشاگران و جمعیت حاضر تردید نمی کنید که این داستان واقعی است و این یارو حقیقتاً این کارها را انجام داده.
حال تکلیف چیست؟ تفاوت این کارها با معجزات انبیاء چیست؟
ممکن است برخی در جواب بگویند این کارها معجزه نیست چون در تعریف معجزه گفته شده: «کاری است خارق العاده که به همراه ادعای نبوت انجام بپذیرد» و این افراد که ادعای نبوت ندارند.
اما مسأله به این سادگی ها هم نیست زیرا هر چند نبوت این افراد ثابت نشود اما نبوت انبیاء گذشته زیر سؤال می رود. در واقع با انجام این کارها این تردید به وجود می اید که نکند مردم دو هزار سال پیش گول خوردند و واقعاً کسی که در آن زمان ادعای نبوت می کرد، پیامبر نبوده و کاری را که امروز «کریس آنجل» آمریکایی یاد گرفته، او دو هزار سال پیش یاد گرفته بوده و با همان شگرد روی آب راه رفته و مردم را فریب داده. و الّا اگر این کار معجزه بود نباید کس دیگری توان انجام آن را می داشت.
اصلاً در یک کلام اگر گفته می شود که معجزه کاری است که دیگران از انجام مانند آن عاجز باشند، پس چرا این جادوگران امروزی کارهایی نظیر معجزات انبیاء را به راحتی انجام می دهند؟
*
در پاسخ به این سؤال ابتدا باید به این شاه کلید مسلمانی توجه داشته باشیم که ما بر خلاف همه ادیان آسمانی دیگر معجزه ای زنده و دائمی داریم که از طریق آن به نبوت پیامبرمان ایمان آوردیم که همان کتاب آسمانی قرآن باشد.
در حقیقت ما نبوت انبیاء گذشته را با تمسّک به نقل تاریخی و از راه ادعای انجام معجزات آنها نپذیرفتیم، بلکه از آن جا که قرآن را معجزه الهی و کلام قطعی خداوند می دانیم و نام این افراد به عنوان پیامبران الهی در قرآن ذکر شده، به پیامبری آنها ایمان داریم و در نتیجه در این زمینه مشکل ما بسیار کم تر است.
اما واقعاً انجام این کارها معجزات انبیاء را خدشه دار می کند؟
برای روشن شدن این مسأله لازم است ببینیم اصلاً معجزه چیست و چه کارکردی دارد:
در ابتدا باید معلوم باشد که معجزه امری است ممکن، نه محال وگرنه انجام آن حتی به دست انبیاء خلاف عقل و بی معنا است.
به همین خاطر است که از آن به امری خارق العاده تعبیر می کنیم. یعنی در حالت عادی انجام آن به این سرعت و کیفیت سابقه نداشته و ممکن نبوده است؛ بعلاوه بر اساس قانون عام علّیت، هر معلولی علتی دارد و هر معجزه ای هم یقیناً دارای علتی است که بر ما پوشیده است.
همه کارکرد معجزه در این نهفته است که توده مردم از طریق آن بفهمند که فرد مدعی نبوت از یک نیروی فوق بشری و نامحدود بهره می گیرد و از راه تعلیم و آموزش و سایر راه هایی که برای بشر ممکن است، این توانمندی ها را به دست نیاورده.
بر همین اساس شکل معجزه و کاری که انجام می پذیرد، از اهمیت چندانی برخوردار نیست و چه بسا در ظاهر برخی از معجزات انبیا کارهای بی ارزش و بی ثمری برای مردم بودند مانند نورانی شدن دست حضرت موسی(ع) یا دو نیم شدن ماه توسط رسول خداˆ ، زیرا همه کارکرد معجزه این بود که حتی لجوج ترین مخاطبان هم نتوانند ادعا کنند کاری را خواستیم ولی او انجام نداد یا از عهده اش برنیامد.
بر اساس همین تعریف و کارکرد هم اصلاً اهمیتی ندارد که در آینده کسی از برخی علت های انجام این امور آگاه گردد و نظیر آن را انجام دهد زیرا به صرف انجام کار خارق العاده که معجزه تحقق نمی یابد، زیرا لازم است فرد کارهایی را انجام دهد که با توجه به خود این کارها و سوابق خودش و دیگر شواهد و قرائن ارتباط او با عالم غیب و استفاده اش از قدرت الهی برای مردم مسلم گردد.
این نتیجه ممکن است با انجام چند کار خارق العاده توسط فرد مدعی نبوت حاصل شود، یا نیاز به انجام کارهایی باشد که مردم و منکرین درخواست می نمایند.
به همین خاطر و برای اثبات همین رابطه ویژه با خداوند متعال، انبیاء الهی غیر عادی ترین و عجیب ترین کارها مانند بیرون آوردن شتر از دل کوه یا دو نیم کردن ماه و مانند آن را انجام می دادند تا شک و تردیدی برای مردم حق جو باقی نماند.
نکته بسیار مهم در خصوص این کارهایی که انبیاء انجام می دهند آن است که در همان زمان کس دیگری نتواند نظیر آن را انجام دهد و مانند آن را بیاورد، نه آن که در قرن ها بعد هم امکان انجام کارهایی نظیر این معجزات نباشد.
به تعبیر دیگر مبارز طلبی انبیاء مربوط به همان زمان معجزه است نه هر زمانی و لو قرن ها بعد؛ البته فراموش نشود که از آن جا که قرآن معجزه ای ابدی است و مربوط به زمان خاصی نیست، همواره درخواست مبارزه و به اصطلاح «تحدّی» دارد، اما معجزات سایر انبیاء مقطعی و محدود به زمان خاصی بودند نه ابدی و همیشگی.
همه این نکته ها در فرضی است که نوع کارهایی که این جادوگران جدید انجام می دهند از سنخ کارهای انبیاء باشد و الّا همه شواهد و قرائن نشان می دهد که این کارها هیچ ارتباطی با سنج کارهای اعجازی ندارد.
بسیاری از کارهای این افراد چشم بندی و حقه است که بخش زیادی از آنها به مرور زمان روشن شده و حتی «کریس آنجل» خودش حقه بسیاری از کارهایش را بعد از نمایش نشان می دهد؛ جالب آن که خود این افراد تأکید می کنند که از نیرویی ماورایی بهره نمی گیرند؛ مثلاً کریس آنجل در سال 2007 وقتی به عنوان داور مسابقه «پدیده» که به انتخاب بزرگ ترین فرد غیب گو می پردازد شرکت کرد، پیش از شرکت در مصاحبه خود با مجری CNN اظهار کرد: «هیچ انسانی تا جایی که من می دانم قدرت خارق العاده نداشته و نمی تواند اعمال ماوراءالطبیعه انجام دهد یا با مردگان صحبت کند و دقیقاً برای اثبات همین مسئله پذیرفتم که به عنوان داور در این برنامه شرکت کنم. بنابراین هر کسی وانمود کند که چنین توانایی هایی دارد بلافاصله در برنامه زنده او را گرفتار خواهم کرد.»
از طرف دیگر چنان که در شماره قبل تأکید کردیم، بسیاری از توانایی های این افراد چیزی نظیر سحر و جادو است که از گذشته تا حال وجود داشته و ماهیت آن انجام کارها از طریق علت هایی است که برای دیگران ناشناخته است. اکثر افرادی که از آنها نام بردیم عضو آکادمی های هنرهای جادوگری و مانند آن هستند و کتاب هایی در خصوص راه های جادوگری نوشته اند و شیوه های کهنه آن را به دیگران آموزش می دهند.
احتمال هم می رود که این برنامه ها نظیر کارهای افراد مرتاض باشد که با توانا کردن ابعاد مختلف جسمی و روحی خود دست به کارهایی غیر عادی و غیر طبیعی می زنند، ولی در هر حال تفاوت آشکار همه این رفتارها با معجزات انبیاء در این است که این کارها تمرین شده و قابل آموزش است و درعین حال محدود در مواردی خاص و معین.
یقیناً هیچ گاه یک فرد مرتاض یا جادوگر توان آن را ندارد که به درخواست مردم برای انجام یک کار تازه پاسخ مثبت بدهد؛ این افراد تنها کارهایی را انجام می دهند که خود تعیین می کنند و سال ها برای انجام آن هم تمرین کرده اند و ریاضت کشیده اند، در حالی که انبیاء خارق العاده ترین و غیر ممکن ترین درخواست های معجزه از طرف مردم را در همان زمان به آسانی انجام می دادند.
جالب تر آن که برخی از این جادوگران در خلال انجام کارهای عجیب و غریبشان صدمات جسمی دیده و حتی به شدت مجروح می شوند، مانند «دیوید بلین» که در هنگام انجام یکی از بدل کاری هایش تا دم مرگ پیش رفت و یا «کریس آنجل» که در هنگام یکی از برنامه هایش از ناحیه گردن به شدت مجروح شد و حتی قسم خورد که دیگر دست به چنین کارهایی نزند، اما طولی نکشید که به زودی به برنامه هایش برگشت.
در هر حال حقیقت و ماهیت کارهای این قبیل افراد جاه طلب و سودجو هرچه باشد، هیچ ارتباطی با ماهیت کارهای انبیاء الهی نداشته و منافاتی با معجزات انبیاء هم ندارد و در هر صورت هیچ لطمه ای به نبوت این بزرگواران نمی زند.
