نگهداری از نوه‌ها باعث افزایش طول عمر مادربزرگ‌ها می‌شود؟

فرضیه مادربزرگ‌ها فرضیه محبوبی است. مطابق آن یائسگی و افزایش طول عمر زنان بر اثر تکامل باعث‌شده بتوانند نقش مادربزرگ‌های خوب را برای نوه‌های‌شان بازی کنند. فکر می‌کنید این فرضیه چقدر صحت داشته باشد؟

نمی‌توان نقش مادربزرگ‌ها در تربیت کودکان را نادیده گرفت اما فکر می‌کنید افزایش طول عمر زنان و عبور از مرز یائسگی به دلیل نیاز نوه‌های آنها به این حمایت عاطفی و تربیتی بوده است؟

انسان در میان گونه‌های نزدیک به آن، تنها گونه‌ای است که پس از گذشت سال‌های باروری باز هم به حیات ادامه می‌دهد. محققان این طول عمر را در زنان ناشی از تکامل می‌دادند و «فرضیه مادربزرگ‌ها» را برای اثبات آن مطرح می‌کنند.

به گزارش نیچر، «فرضیه مادربزرگ‌ها» می‌گوید بارداری با خطرات فراوانی همراه است و هر چه سن زنان بالاتر برود خطرناک‌تر خواهد شد. علاوه بر این بارداری در سنین بالا ریسک تولد فرزندان ضعیف یا دچار مشکلات گوناگون را افزایش می‌دهد. در نتیجه در کنار این طول عمر زنان یائسه خواهند شد تا شرایط جسمی بهتری داشته باشند و بتوانند نقش مؤثری در تربیت و نگهداری نوه‌ها ایفا کنند.

این فرضیه اولین‌بار سال 1966 توسط ویلیام همیلتون زیست‌شناس تکاملی مطرح شد اما با مطالعه قبیله هادزا در دهه 1980 و 90 ذهن‌ محققان زیادی را درگیر کرد.

بررسی قبیله تانزانیایی هادزا که در آن مادر باید میان پیداکردن غذا برای خودش و کودکان بزرگ‌تر یا مراقبت از نوزاد و شیردادن به او یکی را انتخاب کند، نشان می‌داد نقش حمایتی مادربزرگ و کمک در به دست‌آوردن غذا می‌تواند به رشد بهتر نوزادان و حفظ سلامت آنها منجر شود و حتی مادر می‌تواند کودکی را که بنیه بهتری نسبت به هم‌سن‌و‌سالانش خواهد داشت، زودتر از شیر بگیرد.

در نتیجه باید نقش بسیار‌حائز اهمیتی برای وجود مادربزرگ و حمایت‌های او قائل شد و از سوی دیگر پذیرفت که تکامل و افزایش طول عمر رخ داده‌اند تا زنان این نقش را به خوبی ایفا کنند. اما مطالعات سال‌های اخیر که مبتنی بر الگوی کارگزارمحور و ریاضیات هستند، چندان هم‌خوانی با این فرضیه ندارند.

این روش با بررسی کنش‌ها و واکنش‌ها در جمعیتی 1000 نفره آغاز می‌شود. نیمی از این جمعیت را زنان تشکیل می‌دهند و همگی افراد دارای مؤلفه‌های ژنتیکی هستند که در طول زمان جهش پیدا خواهند کرد. اولین نسل‌های زنان در 50سالگی و با از دست‌دادن قابلیت باروری می‌میرند. در نسل‌های بعدی زنانی هستند که که از فرزندان خود مراقبت نکرده‌اند اما با نگهداری از نوه‌ها به کاهش زمان استفاده از شیر مادر کمک کرده‌اند.

این الگو نشان می‌دهد پس از حدود 500 نسل، مادربزرگ‌هایی که در نگهداری از شیرخواران کمک کرده‌اند، فاصله میان تولد نوه‌های‌شان کوتاه‌تر شده است اما در مقایسه با مادربزرگ‌هایی که نقشی در نگهداری کودکان نداشته‌اند، عمر طولانی‌تری را تجربه نکرده‌اند.